Taalbaas Earmetakke útdiele

Yn in fuotbalwedstriid krige in spiler read om't er in earmtakke útdield hie. Fuotballers diele blykber mear as allinne hantekenings út. Yn it Frysk Hânwurdboek stiet by útdiele: '(fan in hoemannichte, foarried) oan elk fan in tal persoanen in diel jaan'. As dat tapast wurdt op earmtakken útdiele, komt it net goed. Wat yn it wurdboek stiet is net ferkeard, mar kin net tapast wurde op in earmtakke útdiele. De fuotballer hat gjin foarried earmtakken en hy jout oan mar ien oare spiler in 'hiele' earmtakke en net in diel dêrfan. En nei't er him útdield hat is de oare fuotballer ek net yn it besit kommen fan de earmtakke fan de útdieler. De betsjutting fan útdiele is dus breder as wat yn it wurdboek stiet.

It útdielen yn ús foarbyld giet fierder: it giet net mear om 'ompartsjen oan elk út in foarried', mar om 'jaan, skinken'. As útdielen ienkear dy útwreiding fan betsjutting krigen hat, kinne der neist konkrete saken as jild, folders, rekkenboekjes ek minder materiële dingen útdield wurde: boetes, bonnen en bekeurings, oarders of straffen. En noch figuerliker: in politikus dy't de swarte pyt útdielt. En de siswize: de lekkens útdiele (alles regelje, te sizzen hawwe, de baas wêze). Dat earmtakken útdield wurde kinne, sil úteinlik wol komme fan in klap, stomp (mei de earmtakke) jaan, útdiele.
Der is in siswize: Hy stie by it útdielen efter de doar (hy hat net folle ferstân meikrigen). De konklúzje kin wêze dat men by it útdielen fan earmtakken better efter de doar stean kin en dat de útdieler net folle ferstân meikrigen hat.
Kin in earmtakke útdiele neffens jo yn it Frysk? En sa net, hoe sizze wy it oars?

Taalbaas Stavering

As twa wurden gearfoege wurde ta in gearstalling, kin de útspraak fan (ien fan) dy twa parten feroarje. Dat is oan de stavering soms àl en soms nèt te sjen. Hokker fan de trije wurden hjirûnder is goed stavere?

A. hjelier
B. healier
C. healjier

Klik hjir foar it goede antwurd

Taalbaas Nammekunde

Wat is de betsjutting fan dizze foarnamme? Kies út trije mooglikheden.

Piter:
A. Komt fan it Nederlânske peter dat betsjut: bern dêr’t de doopbelofte foar ôflein is.
B. Is ôflaat fan Petrarca: in Italjaanske dichter út de 14e ieu, dy’t bekend wie om syn leafdesdichtkeunst.
C. Komt fan de namme fan de apostel Petrus.

Klik hjir foar it goede antwurd

Taalbaas Stavering

Foar it tiidwurd hjirûnder hat it Frysk ek weibringe of weislepe en dat betsjut kwytreitsje. Yn it Hollânsk wurdt verliezen sein, mar it Fryske ferlieze wurdt it meast brûkt by bygelyks in wedstriid of in stjergefal. Wat is de goede skriuwwize: A, B of C?

A. weitoagje
B. weitôgje
C. weitôchje

Klik hjir foar it goede antwurd

Taalbaas Brûsplak, fringelsk en bierljeppe

Yn in libbene taal ûntsteane alle dagen nije wurden. Brûsplak (plak dêr't it 'brûst' fan nije inisjativen op it mêd fan keunst en kultuer) is sa'n nij wurd of neologisme. En fan in jier as tsien lyn binne wurden as tegeltsjebrêge (brêge mei tegelfoto's fan alvestêderiders) en bearenburchmuseum. En yn of fuort nei de Twadde Wrâldoarloch waarden wurden as jeep, jerrycan en tommy opnaam yn it Frysk. Sa'n hûndert jier lyn wienen wurden as radio en film krekt nij.
Der binne ek nije wurden dy't makke wurde troch twa bekende wurden gear te foegjen of oaninoar te plakken en dêrby wurdt op syn minst in stik fan ien fan dy wurden weilitten. In foarbyld is brunch, dat makke is fan breakfast en lunch (-eakfast en de l fan lunch binne weilitten). Oare foarbylden fan soksoarte fan nijfoarmingen ofwol portemanteaus, binne infotainment, Bollywood, webcam en ambutaxi.
Fryske foarbylden fan portemanteaus binne Fringelsk, dat makke is út Frysk en Ingelsk en betsjut 'Frysk mei Ingelske wurden deryn'. Krekt sa'n wurd is Frollânsk (fan Frysk - Hollânsk): 'Frysk mei Hollânske wurden deryn'. Dan is der noch teatsen as gearlûking fan keatsen en tennis (in sport dy’t yn Wergea útfûn is: keatse mei tennisrackets). Fierders kin ek tocht wurde oan prakketinke (fan prakkesearje en neitinke), dat ek wol wat hat fan in kontaminaasje om't it opboud is út twa wurden dy't synonym binne.

Meitsje se sels!
Dit soarte nije wurden kinne samar ûntstean of makke wurde. Kenne jo foarbylden fan sokke wurden of portemanteaus, dan hearre wy dat graach. Nije, kreative portemanteaus binne ek wolkom. Om jo wat op wei te helpen folget hjir in (ûnsin)foarbyld: bierljeppe 'fierljeppe oer in sleat mei bier'. It wurd is oan jo!