dinsdag 23 februari 2016

Tefolle slokjes?

Drank kin taboe wêze. Drank makket dingen stikken. Drank soarget foar wille en en gesellichheid. Dy gefoelswearden fan drank binne ek werom te finen yn de alternative wurden of omskriuwingen dy’t foar sterke drank en yn it bysûnder foar jenever betocht binne.
Foar ‘sterke drank’ jout it Frysk Hânwurdboek de folgjende synonimen: drip, ferheuging, graantsje, huffe, nipperke, nullesmoar, opfleuring, piereferskrikker, propke, rumoerpil, rutsje, skeetsje, slok, slokje, snaps, spatsje, sûpke, trammelantsje, wipke, wipperke, wjirmferskrikker
En jenever wurdt omskreaun of beneamd mei: brânde koarn, in fikse Hubert (in fikse skoat jenever), in hubert-en-’wobke (jenever mei anys), Jan Doedel, in jongenien, kleare, klearebare, in skjinne, skjinnenien, sniebal (slokje besteand út jenever of brandewyn mei sûker), en ‘tsjitskemuoi’. Dat wie in frou dy't drank skonk en har namme wurdt hjir en dêr ek brûkt foar jenever.
Safolle slokjes, safolle wurden!

woensdag 10 februari 2016

Adamje en ezelje?

Der binne twa wurden foar ‘wurk dwaan’: arbeidzje en wurkje. Fan âlds is arbeidzje mear mei de lea wurkje: hja arbeidet op it lân. Wurkje is dan gewoan ‘wurk dwaan’: hy wurket op in kantoar, mei de kompjûter. Tsjintwurdich is dat ferskil wat weifallen.
It Frysk hat foar swier, hurd, oanhâldend arbeidzje allegear ferkillende wurden: adamje, bealgje, beune, ezelje, hûdzje, ploegje, ploeterje, poddebûkje, slaavje, wjirmje, wrame, wrotte.
Tige hurd wurkje of arbeidzje: kromlizze, ôfbeune, ferbeule, ôfbealgje, ôfbeule, jin de neilen fan 'e teannen of fingerseinen skreppe en arbeidzje as in ezel, hynder, wyld, wriggert.
Men kin ek te fûl arbeidzje, dat de sûnens der ûnder lijt, dat neame wy: jin dea-ezelje, deabealgje, deamoardzje, jin lam arbeidzje.
In noflike wurkdei fierder!

woensdag 3 februari 2016

Dit pear of dy pear



Wat sizze jo? 'Der sit in pear einen yn 'e fiver', of: 'Der sitte in pear einen yn 'e fiver'. Yn de earste sin kin in ferfongen wurde troch ien en giet it om ien pear einen (twa dus) en yn de twadde sin giet it mear om de einen, mar dan in lyts oantal (inkelde). 
Yn de sin ‘dy pear sinten sille net folle helpe’ wurdt it lytse oantal bedoeld en yn ‘dat pear skuon sit my sa noflik’ giet it om twa (byinoar passende) skuon.
Noch twa foarbylden: it oantal spilers yn in fuotbalteam is alve; in oantal spilers dy't diskwalifisearre binne, hawwe protest oantekene.
Dit lêste pear foarbylden is faaks genôch om de problematyk fan dizze pear foarbylden sjen te litten.