donderdag 23 maart 2017

Werken Vriend!


Dat hieltyd mear Friezen wurden út it Hollânsk brûke is in útmakke saak. Benammen de jongerein hearst gauris oer 'samenwenje' (yn stee fan tegearre wenje of byinoar wenje), 'Sjoch dy molen dêr' (yn stee fan mole/mûne)  of 'dat is net sa slim (yn stee fan tûk of handich) fan dy'. Dochs is der in oar ferskynsel dat ek foarkomt by minsken dy't o sa geef Frysk prate. Minsken dy't wól  'tegearre wenje' of 'gearkomste' brûke. Dat binne de twa wurden 'werken' en 'vriend'. In sin wurdt dan bygelyks sa: 'ik sil tegearre wenje mei myn vriend.' En: 'ik moat moarn werke. De -n oan 'e ein fan it wurd, wurdt dan faak ynslokt, sadat it dochs noch wat tinken docht oan it Fryske 'wurkje'.

woensdag 15 maart 2017

Biscuit is twa kear bakt


It provinsjehûs stiet yn Ljouwert oan de Tweebaksmarkt of Twibaksmerk. Twibak (of twabak) is in letterlike oersetting fan it Frânske biscuit. Bi(s) is twa en cuit(é) betsjut bakt, biscotte bestiet ek, en dat ferwiist nei it prosedee: der is twa kear bakt. Yn it Hollânsk is de Frânske foarm feroare yn beschuit, ien letter derby, en sa koe ek it Stedfryske wurd beskút ûntstean. Twibak of twabak wurdt ek wol ferkoarte ta bak en dêr binne ferskate soarten fan: in meniste bak is in bak mei sûker (en krintebôle) en in poppebak is ien mei mûskes (om by in berte op te traktearjen). In bakbrochje bestiet út in bak en in stikje brea mei bûter en tsiis dertusken.  Op  'e breatafel stiet ek gauris de bakkebus, en ek wol twibaksbus.

woensdag 1 maart 2017

De ljedder


Dat se op 'e Klaai 'sneon' tsjin 'saterdei' sizze en yn de Wâlden 'saterdei' tsjin 'sneon' is gjin nijs. It Frysk sit fol mei sokke dialektferskillen. It binne foaral de 'gewoane' wurden fan de âlde,  oarspronklike wurdskat fan it Frysk dy't sokke fariaasje fertoane. Sa hawwe wy foar in gewoan wurd as ljedder yn it Frysk ek de farianten leider, ljedde en ljerre. De fariaasje is net wat fan de lêste hûndert jier of sa, mar kin al weromfûn wurde yn it Frysk fan foar 1550. Doe bestiene foar ús ljedder ek al foarmen as hledere, hlerde, lerde en hladder dy't yn de ferskillende parten fan it doetiidske Fryslân sein waarden.