dinsdag 24 november 2015

joechei!



Yn it Nederlânsk bestiet it wat âlderwetske wurd 'joechei' dat neffens Van Dale in 'uitroep van vreugde' is: “joechei, joechei, 't is in de maand van mei”! It Frysk hat dat wurd út it Nederlânsk liend en yn de literatuer en wurdboeken stiet it as 'jûchhei': "It is wer maitiid. Jûchhei"! 

Wat daliks opfalt is dat it mei in û skreaun wurdt en mei twa kear in h: jûch+hei. Yn de nije staveringshifker en de Foarkarswurdlist foar it Frysk stiet it lykwols as 'joechei', krekt as yn it Nederlânsk. Hoe kin dat no, in flater yn de staveringshifker? It liket derop dat de eardere wurdboekmakkers tocht hawwe dat it fan 'jûchje' (= Ned. juichen) + 'hei' kaam. Mar it komt yn it Nederlânsk net fan 'juichen' en dus ek net fan 'jûchje' en dêrom moat de Fryske foarm krekt as yn it Nederlânsk gewoan mei oe en ien h skreaun wurde: joechei.

woensdag 4 november 2015

Stal

It Frysk hat mannich wurden om ien syn stal ('gestalte') mei te omskriuwen. Wa't groubonkich of groubyntich is, is swier boud. Ien dy't groulivich is kin ek in pampes neamd wurde, in 'ierappelliif hawwe' of 'bûkich' wêze. Fan ien dy't moai fan uterlik is wurdt sein dat hy of sy tsjep, knap of kreas is. Oer in (jonge) frou kin men sizze dat se mûtel of prûs is. Dat betsjut dat se der goed en glânzich útsjocht. It tsjinoerstelde is der rûpsk útsjen: dof, meager, net sûn. Wa't meager is kin ek  bonkich, bonkerich, biennich of lijerich neamd wurde. En ha jim wolris heard fan ien dy't tsjalskonkich rint? Dy rint mei kromme skonken (as in tsjil).