woensdag 29 januari 2014

Taalsystemen

Dit, dizze, dat en dy binne saneamde oanwizende foarnamwurden. Dit en dizze wize nei wat tichteby is, dat en dy nei wat fierderôf is: dit hûs, dizze kompjûter; dy stêd, dat famke.

Om nei tichteby of fierderôf wize te kinnen is der yn it Frasch (Noard-Frysk) in aardich trúkje. Foar tichteby wurdt oan it lidwurd 'heer(e)' (= hjir) tafoege en om fierôf te wizen wurdt 'deer(e)' (= dêr) oan it lidwurd tafoege:  jüheer, diheere en dåtheer
en foar dat en die binne der: jüdeer, dideere en dåtdeer.
Yn it Afrikaansk is der ek sa'n systeemke. Yn dy taal wurdt hier en daar foar it lidwurd plakt:
hierdie (Hierdie gebruiker is woonagtig in Suid-Afrika) en daardie (die winde het gewaai en teen daardie huis aangestorm).
De Noard-Friezen en de Afrikaanders sille dat grif net byinoar ôfsjoen hawwe, mar it is al in moaie tafallichheid.

dinsdag 21 januari 2014

Handbuch des Friesischen

Alle wittenskippen hawwe har eigen hânboeken dêr't alles wat der witten falt yn it koart yn beskreaun stiet. Foar de frisistyk - de wittenskip fan de Fryske taal - is der ek sa'n boek. Nuver genôch is it net Frysktalich, mar twatalich Dútsk-Ingelsk. It hyt it 'Handbuch des Friesischen/Handbook of Frisian studies' en is skreaun yn 2001. De tsjokke 'Bibel fan de frisistyk' is net goedkeap: wa't it hawwe wol, moat 155 euro deltelle.
Klik hjir foar mear ynformaasje

donderdag 9 januari 2014

skandlikheid en skandlikens

De wurden skandlikens en skandlikheid komme beide fan skandlik. Se betsjutte beide itselde: 'it skandlik wêzen'. Yn dizze sin kinne se beide brûkt wurde: de skandlikens/skandlikheid fan syn dwaan hat yn alle kranten stien.
Mar skandlikheid hat ek in konkrete betsjutting 'wat dat skandlik is', yn de sin 'dy skandlikheid hat elk it no noch oer' kin skandlikens net brûkt wurde. Skandlikheid kin ek yn it meartal: 'de skandlikheden dy't sy bedreaun hat'. Hjir kin skandlikens ek net, want dat kin gjin meartal hawwe: 'skandelikensen' bestiet net yn it Frysk.

vrijdag 3 januari 2014

Oft der ferbining is ...

Sy die krekt oft der neat te rêden wie. Yn dy sin is ‘oft’ in bynwurd (Holl. voegwoord). Sy die krekt is de haadsin en dat der neat te rêden wie is de bysin. Dy beide sinnen wurde troch ‘oft’ ferbûn. Yn witsto ek hoe let oft it is komt ek ‘oft’ foar en wer mei dy ferbiningsfunksje. Spitich dat yn sokke gefallen ‘oft’ gauris fergetten wurdt, wylst it dochs in logyske taalregel is. Oare foarbylden: ik wit net hoe âld oft er is; ik freegje my ôf wa oft dat dien hat; der stiet net by wannear oft it begjint, ensfh.. Yn sokke (gearstalde) sinnen wurdt ‘oft’ almeast ferfongen troch 't (apostrof + t). En dat smyt in lange rige fan oare bynwurden op: wannear't, doe't, hoe't, no't, sa't, mei't, wa't, wêr't, ensfh. ensfh.